Кўпчиликка маълумки, Ўзбекистонда мавжуд электр қурилма ва жиҳозлари Мустақиллик йилларининг чорак асри давомида деярли модернизация-реконструкция қилинмагани, фақат капитал ва мавсумий таъмирлаш ишлари олиб борилгани, шу боис электр энергетика тармоғининг қарийб ярми жисмонан ва маънан эскиргани мамлакатимизнинг бош минбаридан туриб айтилди, тан олинди. Яна қўшимча қилиндики, охирги 3–4 йил ичида йирик инвестицион лойиҳалар ҳисобига ҳам ишлаб чиқариш, ҳам узатиш ва тақсимлаш тармоқлари, таъриф лозим бўлса, иссиқлик электр станцияларидан тортиб юқори ва паст кучланишли подстанцияларгача эскилари янгиланмоқда, янгилари қурилмоқда, мавжудларининг қуввати оширилмоқда.

  Эътиборли жиҳати шундаки, энергоресурсларга талаб ортиб бораётган ҳудудларда ривожланиш, кичик ва ўрта бизнес кўламининг кенгайиши, аҳоли  турмуш тарзининг юксалиши кузатилмоқда. Табиийки, бундай ҳудудларда истеъмолчиларнинг ҳақ-ҳуқуқларига оид саволлар, тизимдаги носозликлардан шикоятлар ҳам кўпроқ. Қашқадарё вилояти — ана шундай, энергоресурсларга эҳтиёж кундан-кунга ошиб бораётган ҳудудлардан биридир.

  Даставвал, ижтимоий тармоқларда кўп бора такрорланган саволларга жавоб, аниқроғи электр таъминотидаги турли ҳолатнинг юзага келишига таъсир этувчи омиллар кўп эканлигини алоҳида таъкидлаш лозим. Хусусан, Миллий диспетчерлик марказининг фаолияти Ўзбекистон электр энергетика тармоғининг барқарор иш фаолиятини сақлаш, электр таъминотида йирик авария ва ёнғинларнинг олдини олиш мақсадида амалга оширилиши кўп ва хўп гапирилди. Тизим диспетчеридан жуда қисқа вақтда кескин чора кўриши талаб этилиши жамоатчилика жонли мисоллар орқали тушунирилди.

  Бу ҳақда батафсил: Энерготизимда мувозанатни сақлаш — кечиктириб бўлмас устувор вазифа http://uzbekistonmet.uz/uz/lists/view/597

  Батафсил: https://t.me/uzmetaxborotxizmati/5717

  Тармоқда қурилиш-монтаж, янги ускуна ва жиҳозларни ўрнатиш, симёғочлардан тортиб металл конструкцияли таянч устунларигача янгилаш учун тўлов маданияти юксалиши лозимлигини кўп бора такрорладик.

Бу ҳақда батафсил: Ўзбекистонда электр энергиясидан қарздорлик миқдори 3,5 триллион сўмни ташкил қилмоқда https://kun.uz/52970312

  Бунинг устига электр энергиясидан ноқонуний фойдаланишлар мавжуд бўлиб, бу ҳам тармоқ фаолияти бир меъёрда кечишига ўзининг салбий таъсирини кўрсатаётгани рост.

  Бу ҳақда батафсил: Қашқадарё вилоятида қарийб 520 миллион сўм миқдоридаги энергия дастурга киритилмаганлиги аниқланди http://minenergy.uz/uz/news/view/926

  «Ўзбекистон миллий электр тармоқлари» акциядорлик жамияти эса юртимизда ишлаб чиқарилаётган ва қўшни мамлакатлардан импорт қилинаётган электр энергиясини узатиш билан шуғулланади.

   Бу ҳақда батафсил: Акциядорлик жамияти асосан ишлаб чиқарилган электр энергиясини юқори кучланишли электр тармоқлари орқали узатиш (транспортировка) билан шуғулланади http://uzbekistonmet.uz/uz/lists/view/705 

  Батафсил: https://t.me/uzmetaxborotxizmati/6142

  Шу ўринда ҳақли савол туғилади: Хўш, шундай экан, Қашқадарё вилояти истеъмолчиларининг электр таъминоти яхшиланиши учун нималар қилинмоқда?

  Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 9 январдаги ПҚ-4563-сон қарорининг 4-бандида «Ўзбекистон Республикаси 2020–2022 йилларга мўлжалланган Инвестиция дастурини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорида кўзда тутилган молиялаштириш манбалари ҳисобидан Қашқадарё вилоятининг Шаҳрисабз тумани, Кеш даҳасида 220 кВли “Амир Темур” подстанцияси қурилмоқда. Шу билан бирга, вилоятда 500 кВли «Ғузор» подстанциясидан чиқувчи 220 кВли Л-Азамат-1 ва Л-Азамат-2 электр узатиш ҳаво тармоқларини қуриш лойиҳалари амалга оширилмоқда.

  Эътиборингизга аҳолининг ўсиш суръати, ишлаб чиқариш кўлами йилдан-йилга ошиб бораётган Қашқадарё вилояти истеъмолчилари — аҳоли, кичик ва ўрта бизнес вакиллари ҳамда йирик саноат корхоналарини электр энергияси билан таъминлаш, аниқроғи ишлаб чиқарилаётган электр энергиясини юқори кучланишли тармоқлардан паст кучланишли тақсимовчи тармоқларга етказиб бериш жараёнини кафолатлаш мақсадида амалга оширилаётган лойиҳалар ҳақидаги сўнгги маълумотларни тақдим этамиз.  

  500 кВ «Ғузор» подстанциясидан чиқувчи 220 кВли Л-Азамат электр узатиш ҳаво тармоғининг қурилиши:

  1. Молиялаштириш манбаи: “Ўзбекистон МЭТ” АЖ;

  2. Лойиҳалаштирувчи ташкилот: “Ўзэнергоинжиниринг” АЖ;

  3. Пудратчи ташкилот: “Ўзқишлоқэлектрқурилиш” АЖ.

  Лойиҳа бўйича 220 кВ Л-Азамат-1 электр узатиш тармоғининг 57 км қурилиш-монтаж ишлари бажарилиши режалаштирилган бўлиб, ҳозирги кунда 110 кВли қурилган ҳаво линиясини 220 кВ кучланишга ўтказиш учун қўшимча лойиҳа (корректировка) ишлари бажарилиши кўзда тутилган. Жумладан биринчи босқичда:

·       Лойиҳа бўйича 94 дона устундан 93 дона устун кўчириш ишлари тугатилди;

·       Лойиҳа бўйича 30 дона СК-26 русумли янги таянч устунларидан 30 дона ўрнатилди;

·       Лойиҳа бўйича 124 дона таянч устунидан 123 дона устунларда ерга ўлагичлари ўрнатилди;

·       Лойиҳа бўйича 21 км кўчириш ишлари бўлиб, шундан 20,83 км кўчириш ишлари бажарилди.

  Иккинчи босқичда амалга оширилаётган ишлар:

  Лойиҳа бўйича 220 кВ Л-Азамат-2 электр узатиш тармоғининг 56 км қурилиш-монтаж ишлари бажарилиши режалаштирилган бўлиб, 39 дона металл устуни ва СК-26 русумли устундан 207 дона, СК-22 устундан 29 дона, жами 236 дона темир-бетон устуни ўрнатилиши кўзда тутилган. Айни пайтда:

·       Ҳозирги кунда 39 дона металл устундан 14 донаси, 236 дона СК-26 устунларидан 115 дона устун ўрнатилди.

·       Қурилиш-монтаж ишларида 112 нафар ишчи-ходимлар 27 дона транспорт воситаларидан фойдаланишмоқда.

  220 кВли «Амир Темур» подстанциясининг қурилиши:

  1. Молиялаштириш манбаи: “Ўзбекистон МЭТ” АЖ;

  2. Лойиҳалаштирувчи ташкилот: “Ўзэнергоинжиниринг” АЖ;

  3. Пудратчи ташкилот: “4-сонли монтаж бошқармаси” АЖ.

  Қурилиш-монтаж ишларида 85 нафар ишчи-ходимлар 17 та махсус техника ва механизмлар (шулардан: кўтарма кран, трактор, «КамАЗ» ва экскаваторлар) фойдаланмоқда.

  Тезкор бошқарув пульти (ОПУ) биносида ғишт териш, бир неча юз метр квадрат цементли шувоқ ишлари тўлиқ амалга оширилди, бинонинг юқори қисмига 80 дона плиталар ва кириш эшикларига монолит қўйилди, ригелининг  металл каркаси ясалди. Шунингдек, бинода 32 дона дераза-эшик ромлари ўрнатилган бўлиб, бинонинг тепа кисмидаги монолит ишлари тўлиқ бажарилди. Том кисмини ёпиш, туникабон қопламасини ўрнатиш ишлари тугатилди. Бинонинг ички қисмида кабеллар учун латоклар ўрнатилди.

  «Амир Темур» подстанциясига кириш қисмида (проходной) эшик-дераза ромлари ўрнатилиб, цементли шувоқ ишлари тугатилди. Подстанция атрофини ўраб олиш учун подстанция чегараси бўйлаб 257 дона темир-бетон панеллари ўрнатилган.

  110 кВли очиқ тақсимлаш қурилмасида 62 дона таянч устуни монтаж қилинди, яшин қайтаргич ва порталларга траверсалар ўрнатилди. Сўнгра қопламалаш (ошиновка) ишлари тугатилиб, кабеллар учун ерга улагич ва латокларнинг монтаж ишлари бажарилди. Шунингдек, ерга улагичлар ва 2 дона ўчиргич ўрнатилди. Ажратгичлар, ток трансформаторлари учун УСОлар эса ўрнатилмоқда.

  220 кВли очиқ тақсимлаш қурилмасида СК русумли 22 дона таянч устунлари ўрнатилди. Ўрнатилган устун порталларида траверсалар монтаж қилинди. Айни пайтда кабеллар учун латокларнинг монтаж ишлари бажарилиб,  ерга улагичлар ўрнатилмоқда. Ток трансформатори, ажратгичлар, ўчиргичлар, ОПН учун УСОлар ўрнатилиб, монтаж ишлари ҳам олиб борилмоқда.

  Подстанцияга 125 МВА қувватга эга трансформатор ўрнатилиб, ҳозирги кунда ишга тушириш учун синов ишлари олиб борилмоқда.

  Хўш, 113 километрли 220 кВли электр тармоғи ва 125 МВА ўтказувчанлик қувватига эга янги подстанциянинг қурилиб, фойдаланишга топширилиши истеъмолчиларга, жумладан Қашқадарё вилояти аҳолисига қандай наф келтиради, дерсиз...

  Янги юқори кучланишли электр тармоқлари ҳамда «Амир Темур» подстанцияси, даставвал, Шаҳрисабз туманининг электр таъминоти ишончлилигини (ўтказувчанлик қувватини) оширади, сўнг Қашқадарё вилояти электр таъминотида юртиқча юклама туфайли келиб чиқадиган турли носозликларнинг олдини олишга хизмат қилади.

  Бундан ташқари, «Амир Темур» подстанцияси Шаҳрисабз туманида қурилаётган янги цемент заводи ҳамда бошқа кичик ва ўрта бизнес вакиллари — ишлаб чиқариш корхоналарининг асосий электр таъминоти манбаига айланади. Шунингдек, янги 220 кВли электр тармоғи ва подстанция Қашқадарё вилоятининг Китоб, Чироқчи ва Қамаши туманлари истеъмолчиларининг электр таъминоти яхшиланишига, унинг сифат кўрсаткичлари оширилишига хизмат қилади.

  Юқорида келтирилган ишлар «Ўзбекистон миллий электр тармоқлари» акциядорлик жамияти томонидан олиб борилаётган қурилиш-монтаж ишлари, модернизация-реконструкция дастури асосидаги бажарилаётган амалиётларнинг бир қисми, албатта.

  Муҳими, кўзланган мақсад, белгиланган марра аниқ — ишлаб чиқарилаётган ва мамлакатимизга импорт қилинаётган электр энергиясини тақсимловчи тармоқларга етказиб бериш ишончлилигини ошириш, юқори кучланишли подстанция ва электр тармоқларининг ўтказувчанлик қувватини ошириш.

   Ш.М.Холёров, «Ўзбекистон МЭТ» АЖ «Қашқадарё магистрал электр тармоқлари» филиали директори                                      

 

«Ўзбекистон МЭТ» АЖ Ахборот хизмати

t.me/uzmetaxborotxizmati