Energetika sohasida bo‘lajak islohotlar, xususan, ayrim vakolatlarning xususiy kompaniyalarga berilishi o‘zbekistonliklar orasida ko‘plab savollarni tug‘dirmoqda. Ulardan ba'zilari, agar gaz va elektr tarmoqlari xususiy kompaniyalarga berilsa, oddiy fuqarolar narxlarning oshishidan himoyalanadimi, degan haqli savol berishmoqda. Ayrimlar yevropani misol qilib, u yerda energiya resurslari bozoridagi spekulyasiya tufayli narxlar oshishini ta'kidlashgan.

Energetika vazirining o‘rinbosari Sherzod Xo‘jaev va “O‘ztransgaz” boshqaruvi raisi o‘rinbosari Behzod Normatovning aytishicha, hukumat xususiy sektor bilan bo‘lajak hamkorlikka puxta tayyorgarlik ko‘rmoqda va barcha xavflarni hisoblab chiqmoqda. Shu bilan birga, davlat elektr va gaz narxlarini tenglashtirish uchun bir nechta mexanizmlardan foydalanadi, xususiy mulkdorlarga narxlarni nazoratsiz ravishda oshirishga imkon bermaydi. Shuning uchun gaz va elektr tizimining asosiy arteriyalari davlat qo‘lida qoladi.

Sherzod Xo‘jaevning so‘zlariga ko‘ra, bugun O‘zbekistonda energetikani davlat ishtirokisiz tasavvur qilish qiyin va buning sababi shundaki, hukumat aholining ijtimoiy himoyasiga urg‘u beradi.

“Energetika - bu tabiiy monopoliyadan butunlay xalos bo‘lishning iloji bo‘lmagan murakkab mexanizmdir. Masalan, texnik nuqtai nazardan mamlakatda magistral elektr tarmoqlariga muqobil yo‘q, xususiy mulkdorlarning hyech biri parallel tarmoqlarni yo‘lga qo‘ya olmaydi. Shuning uchun, bu monopoliya xususiy emas, balki davlatniki bo‘lsa yaxshi bo‘ladi. Shu bilan birga, davlat shunday sharoit yaratadiki, bu tarmoqqa ulanadigan barcha ob'ektlar ushbu tarmoq egasi uchun bir xil ahamiyatga ega ekanligiga ishonch hosil qilishlari kerak", - dedi Xo‘jaev.

Uning qo‘shimcha qilishicha, agar yagona magistral gaz yoki elektr tarmog‘i xususiy qo‘llarga o‘tkazilsa, unda ko‘plab biznes vakillari, shuningdek aholi kelajakdagi tarmoq egasi tariflarni adolatli shakllantirishiga shubha qilishlari mumkin.

"Tarmoq davlatning qo‘lida bo‘lsa, hamma bir xil imkoniyatlarga ega bo‘ladi, chunki davlatning yagona manfaati - bu tizimning to‘g‘ri ishlashi va kafolatlanishi, shuningdek tizimdagi narxlarning adolatli bo‘lishidir. Shuning uchun mutaxassislar energetikaning bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o‘tish konsepsiyasini ishlab chiqdilar. Ushbu konsepsiyada bozorning har bir bosqichidan keyingi bosqichga o‘tish uchun ma'lum shartlar mavjud. Shuningdek, unda muddatlar belgilangan, butun jarayon taxminan besh yil davom etadi", dedi u.

Xo‘jaevning ta'kidlashicha, elektr energetikasini erkinlashtirish har bir xususiy kompaniya o‘zi xohlagan ishini qilishini anglatmaydi, davlat u yoki bu segmentga ta'sir qilish mexanizmlarini o‘zida qoldiradi.

“Biznesning asosiy maqsadi aholini himoya qilish emas, daromad olishdir. Bu biznes uchun odatiy hol hisoblanadi, davlat uchun emas. Shuning uchun davlat narxni qayd etadi va xususiy elektr ishlab chiqaruvchilar tomonidan narxni oshirishga imkon bermaydi. Bu boshqa mexanizmlar qatori xususiy elektr energiyasini ishlab chiqaruvchilar bilan uzoq muddatli shartnomalar tuzish orqali amalga oshiriladi va kilovatt narxi belgilanadi. Davlat esa elektr energiyasini bunday narxda sotib olish majburiyatini oladi. Boshqa tomondan, biz aholiga ma'lum miqdordagi elektr va gazni arzon narxda berishni lishni kafolatlaydigan "ijtimoiy me'yor" tushunchasini kiritamiz. Bu degani - resurslardan ko‘p foydalansangiz va tejashga harakat qilmasangiz, ko‘proq pul to‘lashingiz kerak bo‘ladi”, - dedi u.

Behzod Normatovning aytishicha, aholi xavotirlanmasligi kerak, chunki strategik aktivlar sifatida magistral gaz uzatish tizimi va “O‘ztransgaz” davlatga qarashli bo‘lib qoladi.

Shuningdek, uning so‘zlariga ko‘ra, birinchi bosqichda xususiy kompaniyalar bilan hamkorlik chuqur tahlil etiladi, chunki xususiy kompaniyalar byudjet mablag‘larini jalb qilmasdan xarajatlarni optimallashtirishi va aholi uchun gaz narxining o‘sishini minimallashtirishi, shu bilan birga infratuzilmani rivojlantirishga investitsiyalarni joriy qila olishini ko‘rish kerak bo‘ladi. Dastlabki loyihalar amalga oshirilgandan keyingina hukumat xususiy hamkorlarni jalb qilishni kengaytirishga qaror qiladi.

"Ushbu bosqichda mamlakatning 14 hududidan pilot loyihalar tanlandi. Dastlab, pilot loyihalarning lokatsiyasi tanlanadi, texnik vazifalar va ular amalga oshiriladigan shartlar aniqlanadi. Operatorlar tanlov asosida saralanadi", - dedi u.

Manba: https://batafsil.uz/

«O‘zbekiston MET» AJ Axborot xizmati

t.me/uzmetaxborotxizmati