Wyndham меҳмонхонасида Ўзбекистон электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси (O‘zEOAVMA) томонидан ташкил этилган "Давлат ташқи қарзи: қарз маблағларини сарфлаш йўналиши ва лойиҳаларнинг самарадорлиги" мавзусида брифинг бўлиб ўтди.

  Тадбирда бир қатор вазирлик ва идоралар, иқтисод ва молия, инвестициялар ва ташқи савдо, энергетика, қишлоқ хўжалиги, транспорт вазирликлари таркибий бўлинмаларининг 100 дан ортиқ вакиллари, мамлакат парламентининг қуйи палатаси депутатлари, нодавлат нотижорат ташкилотлар ҳамда нодавлат телерадиоканаллари – O‘zEOAVMA аъзолари иштирок этди.

  Кун тартибидаги асосий масала – Ўзбекистон Республикасининг давлат ташқи қарзини шакллантириш жараёни, унинг динамикаси ва тузилиши, лойиҳаларни танлаш ва молиялаштириш, қарз маблағлари ҳисобидан амалга оширилаётган лойиҳаларнинг самарадорлигини таъминлашдан иборат бўлди.

  Ўзбекистон Республикасининг Молия вазири Тимур Ишметовнинг таъкидлашича, давлат қарзи – бу ҳар қандай давлатнинг, давлат иқтисодий сиёсатининг ажралмас ва муҳим қисмидир. "Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, 2021 йил 1 январ ҳолатига кўра давлат ташқи қарзи қолдиғи 21,1 млрд. долларни ёки ЯИМнинг 36,5 фоизини ташкил этди. Сўнгги йиллардаги ўсишига қарамай, халқаро стандартларга мувофиқ, мамлакатимизнинг давлат ташқи қарзи мўтадил даражада сақланиб қолмоқда. Давлат томонидан олинган ташқи қарз маблағлари, асосан, иқтисодиётнинг асосий тармоқлари – энергетика, транспорт, муҳандислик ва телекоммуникация, кимё, таълим, қишлоқ хўжалиги ва соғлиқни сақлаш соҳаларини ривожлантиришга йўналтирилган. Хусусан, 2020 йил сўнгида электр энергияси саноатига 14,6 фоиз ёки 3,1 млрд. доллар, нефт ва газ соҳасига – 12,4 фоиз ёки 2,6 млрд. доллар, транспорт ва транспорт инфратузилмасига – 11,5 фоиз ёки 2,4 млрд. доллар, уй-жой коммунал хўжалигига 9,4 фоиз ёки 2 млрд. доллар йўналтирилган" – деб таъкидлади Ишметов.

  Тадбир давомида асосий кредиторлар номи ҳам аниқланди. Қарз маблағларини етказиб берадиган халқаро ташкилотлар орасида – Осиё тараққиёт банки (5 млрд. Ақш доллари), Жаҳон банки (3,7 млрд. Ақш доллари), Япония халқаро ҳамкорлик агентлиги (2 млрд. Ақш доллари), Хитой Эксимбанки (2 млрд. Ақш доллари) ва Хитой давлат тараққиёт банки ва бошқалар (2 млрд. Ақш доллари), халқаро инвесторлар (1,7 млрд. Ақш доллари), Иқтисодий тараққиёт ва ҳамкорлик жамғармаси ва бошқалар (1 млрд. Ақш доллари), Ислом тараққиёт банки (0,9 млрд. Ақш доллари), Япония халқаро ҳамкорлик банки ва бошқалар (0,4 млрд. Ақш доллари) ва бошқа халқаро молиявий ташкилотлар (2,4 млрд Ақш доллари) ўрин олган.

  Маълумот учун: "Fitch Ratings" халқаро рейтинг агентлигининг 2020 йил октябр ойидаги ҳисоботига кўра, Ўзбекистон Республикаси паст даражадаги давлат ташқи қарзига эга. Агентликнинг таъкидлашича, Ўзбекистон Республикаси давлат қарзи ўрта муддатда "ББ" рейтингига эга мамлакатларнинг ўртача кўрсаткичидан паст даражада сақланиб қолади.

  Брифингда парламент қуйи палатасининг Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар қўмитаси раиси Шароф Назаров асосий эътиборни давлат ташқи қарзи ҳисобидан молиялаштириладиган лойиҳаларни танлаш, уларни молиялаштириш ва самарали бажарилишини таъминлашга қаратди. "Бундай маблағ билан барча лойиҳалар Ҳисоб палатаси томонидан мажбурий текширувдан ўтказилади, Олий Maжлис Қонунчилик палатаси депутатлари ва фуқаролик жамияти вакиллари иштирокида муҳокама қилинади. Автоматлаштирилган ДМФАС-6 дастурий таъминоти ("Қарзларни бошқариш ва молиявий таҳлил тизими") фойдаланишга топширилди. Молия вазирлигининг расмий веб-саҳифалари ва бошқа манбаларда Ўзбекистон Республикаси давлат қарзининг ҳолати ва динамикаси ҳақидаги шарҳлар мунтазам равишда эълон қилиб борилмоқда", – деб қайд этди Ш.Назаров.

  Брифингда давлат қарзи ҳисобидан молиялаштириладиган йирик инфратузилма лойиҳалари ҳам номланди.

  Электр энергетикаси ва нефт-газ саноатида кредитларга бўлган талаб юқори. Тадбирда таъкидланишича, жорий йилнинг январ ойига қадар ушбу икки соҳани ривожлантиришга 3,1 ва 2,6 млрд. доллар ажратилган. Масалан, Навоий ИЭСда қуввати 650 Мвт бўлган учинчи комбинацияланган сикл станциясининг қурилиши (2020 йил – 650 млн. доллар), бу электр энергиясини ишлаб чиқаришни тахминан 6-7 фоизга оширади. "Талимаржон ИЭСнинг умумий қуввати 900 Мвт бўлган қўшма сиклли электр станциялари билан кенгайтириш учун Халқаро молия институтларидан 620 млн. Ақш доллари миқдорида қарз маблағлари жалб қилинди. Улар тўлиқ ишга туширилганда Қашқадарё вилоятининг электр энергиясини тўлиқ (123%) ҳамда қолган 23 фоизни қўшни вилоятларга қўшимча тарқатиш билан таъминлайди. Умумий қуввати 900 Мвт бўлган Тўрақўрғон ИЭСни қуриш учун Япония халқаро ҳамкорлик агентлиги томонидан ажратилган 606,7 млн. Ақш доллари миқдоридаги кредит маблағлари Фарғона, Андижон ва Наманган вилоятларининг қарийб 40 фоизини электр энергияси билан таъминланди, – деди Энергетика вазири ўринбосари Шерзод Ходжаев.

  Сув таъминоти соҳасини олтита халқаро молия институтлари бирдан қўллаб-қувватладилар. Мамлакатда, айниқса, мамлакатнинг чекка ҳудудларида сув таъминоти долзарб муаммо бўлиб қолмоқда. "Қашқадарё вилоятида 176,6 км узунликдаги қурилиш ва 110,2 км сув таъминоти тармоқларини реконструкция қилиш, шунингдек 4 та сув тақсимлаш иншоотларини реконструкция қилиш учун 51 млн. доллар маблағ ажратилди. Натижада марказлаштирилган ичимлик суви таъминоти билан таъминланган аҳоли сони 114 минг кишига кўпаяди", – деди "Ўзсувтаминот" АЖ Бошқаруви раиси Соҳиб Сайфназаров.

  Транспорт ва транспорт инфратузилмасини ривожлантириш учун 2,4 млрд. доллар ажратилди. Транспорт вазирлиги томонидан амалга оширилган йирик лойиҳалардан бири Термиз-Сайроб йўлининг узунлиги 100 км бўлганлиги эди. "Қарзга олинган маблағларнинг умумий қиймати 134,02 млн. Ақш долларини ташкил этди. Лойиҳани амалга ошириш учун ОТБ маблағлари жалб қилинди. Сақланган маблағ эвазига ушбу автомагистралга қўшимча йўлларни реконструкция қилиш ва қуриш амалга оширилди", – деди Транспорт вазири ўринбосари Жасур Чориев.

  Брифингда бир қатор вазирлик идоралар қатори "Ўзкимёсаноат" АЖ Бошқарув раиси Ж.Мирзамахмудов сўзга чиқиб, кимё саноатини ривожлантириш учун давлатнинг ташқи қарзи ҳисобидан ажратилган маблағлардан самарали фойдаланиш бўйича амалга оширилган ишлар тўғрисида маълумот берди. Жумладан, "Ўзкимёсаноат" АЖ тизими корхоналарида ташқи қарз маблағларни жалб қилиш ҳисобига умумий қиймати 2,4 млрд. долларга тенг бўлган 7 та инвестиция лойиҳа амалга оширилганлиги таъкидлаб ўтилди.

  Лойиҳаларни амалга оширилиши ҳисобига 5743 та янги иш ўрни яратилди, 636 млн. доллар маҳсулотлар ишлаб чиқарилди, 384,5 млн. доллар маҳсулотлар экспортга йўналтирилди ҳамда 104 млн. доллар солиқ тўловлари тўлаб берилди.

  Суверен халқаро облигацияларни миллий валютада жойлаштиришдан олинган даромад 2 трлн. сўмни ташкил этди, БМТнинг Барқарор ривожланиш мақсадларига эришишга қаратилган лойиҳаларни молиялаштириш тўғрисида қарор қабул қилинди.

  "Бу йил 429,7 млрд. сўмга 25 та янги мактаб қуриш ва мавжуд 21 та мактабни реконструкция қилиш режалаштирилган, 197,7 млрд. сўмни соғлиқни сақлашга, ушбу маблағлардан 3 та янги бино қуриш ва мавжуд 14 та тиббиёт муассасасини реконструкция қилиш учун сарфлаш режалаштирилган. Ажратилган 126 млрд. сўмдан 200 км дан ортиқ сув таъминоти тармоқлари ва иншоотлари қурилди. Йўл инфратузилмасини ривожлантириш, 300 км дан ортиқ йўлларни қуриш, реконструкция қилиш ва таъмирлаш учун – 1096,7 млрд. сўм. Шунингдек, оғир ижтимоий вазиятга тушиб қолган аёллар ва оилаларга, ногирон аёлларга моддий ёрдам кўрсатиш, оила, оналик ва болалик институтини қўллаб-қувватлаш, аёлларга тадбиркорликни ривожлантириш учун имтиёзли кредитлар бериш, ишсизлик нафақаларини тўлаш учун - 149,8 млрд."– деди Давлат ички ва ташқи қарз департаменти директори Жасур Қаршибоев.

  ОТМнинг Ўзбекистондаги доимий ваколатхонаси директори Синди Малвичини таъкидлаганидек, "Ўзбекистон ОТБ дастурларига 1995 йилда қўшилган ва шу кунга қадар жуда яхши портфелни шакллантирган. Осиё тараққиёт банки томонидан ажратилган маблағлар Ўзбекистонда тўғри йўналишда - ижтимоий соҳани қўллаб-қувватлаш ва инфратузилма лойиҳаларини такомиллаштиришга йўналтирилаётганидан мамнунмиз".

  Тадбирда таъкидланишича, Ўзбекистон давлат ташқи қарз маблағларини жалб қилишда консерватив ёндашув ва хатарларни бошқариш принципларига амал қилади. Хусусан, халқаро молия институтлари ва хорижий ҳукумат молия ташкилотларидан жалб қилинган узоқ муддатли (30 йилгача) ва имтиёзли фоиз ставкаларига эга давлат ташқи қарзи 19,3 млрд. долларни ташкил этди. Молия вазири Т. Ишметов имзоланган қарз битимларининг ҳажми йил сайин камайиб боришини таъкидлади: агар 2019 йилда қарийб 9 млрд. Ақш доллари жалб қилинган бўлса, демак 2020 йилда бу кўрсаткич 5,3 ни ташкил этган. Жорий йил учун белгиланган лимит 5 млрд. Ақш долларини ташкил этади.

  Тадбир иштирокчилари – мамлакатимиздаги нодавлат телерадиоканал вакиллари учрашувнинг ижобий натижаларини қайд этдилар ва бундай ихтисослаштирилган брифинглар доимий равишда ўтказилиб бориши зарурлигини таъкидладилар.

Манба: Энергетика вазирлиги матбуот хизмати

http://minenergy.uz/uz/news/view/1166